Ma już prawie 250 lat, jednak jest bardzo nowoczesnym obiektem. Teatr Narodowy, bo o nim mowa, dzieli budynek na placu Teatralnym w Warszawie z Teatrem Wielkim – Operą Narodową. To tutaj publiczność może podziwiać nie tylko kunszt aktorski, ale także efekty najnowszych osiągnięć techniki scenicznej.

fot. Bosch

Historia Teatru Narodowego sięga lat sześćdziesiątych osiemnastego wieku, czyli czasów przeprowadzania przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego reformy edukacji, obyczaju i życia kulturalnego Rzeczpospolitej. Początkowo mieścił się na ulicy Królewskiej w Warszawie. Obecna siedziba zaczęła powstawać dopiero w 1825 roku. Zaprojektował ją wybitny przedstawiciel neoklasycyzmu, włoski architekt Antonio Corazzi.

Oryginalny gmach teatru, uznawany za jedną z najbardziej monumentalnych budowli XIX wieku, nie zachował się niestety do dziś. Przyczyniły się do tego nie tylko zniszczenia wojenne, ale także pożary. Był kilkukrotnie odbudowywany i rozbudowywany. Zmieniał się też wystrój jego wnętrz. Do dziś zachował jednak autentyczną formę w części frontowej. Położony na placu Teatralnym w Warszawie obiekt jest prawdziwym kompleksem teatralnym. Na powierzchni liczącej około 20 000 metrów kwadratowych mieści się Teatr Wielki – Opera Narodowa, Teatr Narodowy i Muzeum Teatralne.

Sercem każdego teatru jest scena. We współczesnych teatrach zasadniczą rolę odgrywają zaawansowane technicznie mechanizmy sceniczne. Na polskim rynku działa należąca do Grupy Bosch firma Bosch Rexroth, która od ponad trzydziestu lat zajmuje się techniką teatralną. Systemy teatralne Bosch Rexroth wykorzystywane są w modernizowanych i nowo powstających obiektach. To one znalazły zastosowanie w jednej z największych w historii inwestycji teatralnej, w Teatrze Bolszoj w Moskwie.

Pierwszy i jednocześnie największy kontrakt firmy Bosch Rexroth w Polsce dotyczył odbudowy Teatru Narodowego po pożarze. Jego wartość wyniosła około 36 milionów złotych. Projekt realizowano przez sześć lat od 1990 roku. Obejmował on kompletne urządzenie dolnej i górnej mechanizacji sceny, w tym mechanikę konstrukcji stalowych, napędy hydrauliczne i elektromechaniczne oraz sterowanie elektroniczne.

Najważniejszą kwestią przy tworzeniu dekoracji i systemów mechanizacji sceny jest bezpieczeństwo. W teatrze, przed oczami widzów ukryte są ważące dziesiątki ton urządzenia, takie jak na przykład zapadnie sceniczne. Wszystkie one muszą mieć specjalne zabezpieczenia chroniące przed wypadkami. Zapadnie sceniczne w Teatrze Narodowym w Warszawie mają dwa poziomy (górny i dolny), a odległość między nimi może być regulowana. Takie rozwiązanie umożliwia przygotowanie inscenizacji jednocześnie na dwóch poziomach. Płaszczyzna podłogi górnego poziomu zapadni może być pochylana w zakresie +/- 6˚, co pozwala na szybkie ustawienie sceny pod odpowiednim kątem w stosunku do poziomu stałej części podłogi.

W latach 2010 i 2011 zmodernizowany został dotychczasowy komputerowy system sterowania mechanizmami sceny Teatru Narodowego. Ten projekt również zrealizowała firma Bosch Rexroth. Było to zadanie niezwykle skomplikowane, bo wymagało nie tylko bardzo dokładnego przygotowania technicznego, ale także znakomitej logistyki i skoordynowania dostaw, montażu, uruchomienia i odbiorów technicznych. Prace mogły odbywać się wyłącznie podczas letnich przerw w działalności teatru, więc realizacja projektu przebiegała w dwóch etapach, w okresach od 14 czerwca do 15 września 2010 i 2011 roku.

fot. Bosch

O modernizacji zadecydowała między innymi zamówiona przez Teatr Narodowy w Instytucie Maszyn Roboczych Ciężkich Politechniki Warszawskiej ekspertyza stanu technicznego dotychczasowych urządzeń. Przemawiała za nią również konieczność przystosowania systemów scenicznych do aktualnych europejskich norm bezpieczeństwa. W pierwszym etapie projektu wykonano modernizację układów sterowania centralnej stacji hydraulicznej oraz zespołu urządzeń górnej mechanizacji sceny. W drugim zajęto się układem sterowania zespołu urządzeń dolnej mechanizacji sceny, w tym: zapadni scenicznych, mechanizmów pochylania zapadni, zapadni fosy orkiestry i magazynu dekoracji. W ramach modernizacji wymieniono m.in. wszystkie pulpity sterownicze i zastosowano dodatkowo pierwszy raz w Polsce pulpit radiowy. W trakcie prac modernizacyjnych rozszerzono także funkcjonalność oprogramowania. Teraz możliwe jest już między innymi sterowanie z jednego pulpitu urządzeniami górnej i dolnej mechanizacji, zdalne sterowanie i diagnoza, rejestracja procedur obsługi, zapis przejazdów (ruchu urządzeń), zabezpieczanie danych oraz archiwizacja komunikatów błędów. Dostępne są też wszystkie funkcje potrzebne do projektowania tzw. przemiany, sekwencji ruchu lub całego przedstawienia. Możliwe jest także programowanie ruchu dekoracji przestrzennych.

Specjaliści z firmy Bosch Rexroth projektują i konstruują także mechanizmy niezbędne do poruszenia elementów dekoracji. Jednym z najciekawszych projektów w tym zakresie był udział firmy w tworzeniu scenografii do „Carmen” Bizeta, wystawianej w dzielącym budynek z Teatrem Narodowym Teatrze Wielkim – Operze Narodowej. To dzięki specjalnie stworzonemu napędowi i sterowaniu gigantycznych rozmiarów byk (12 metrów długości i 7 metrów wysokości), zachwycał publiczność. Podczas uwertury widzowie obserwowali na kurtynie dwa punkty świetlne. Wskazywały one rogi byka, który po odsłonięciu kurtyny „wyjechał” trzy metry w stronę publiczności. Umieszczony wewnątrz byka napęd hydrauliczny z układem akumulatorowym pozwalał mu na poruszanie się. Jego konstrukcję nośną i poszycie wykonał Teatr Wielki – Opera Narodowa.

Najczęściej widzowie nie zdają sobie sprawy, jak bardzo zaawansowane technologie kryją się po drugiej stronie sceny. Nie wiedzą też zazwyczaj, jak złożone systemy czuwają nad ich bezpieczeństwem. Doskonałym przykładem mało dostrzegalnego, a bardzo istotnego systemu jest zainstalowany w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej dźwiękowy system nagłośnienia ewakuacyjnego (DSO). Bosch Security Systems dostarczył do niego około 2800 głośników.

Grupa Bosch jest sprawdzonym i profesjonalnym partnerem dla uczestników procesu budowlanego, zwłaszcza w przypadku złożonych projektów, w których niezbędna jest kompleksowa obsługa. Dostarcza różne grupy produktów i systemy potrzebne w nowoczesnych budynkach: systemy grzewcze (Bosch Termotechnika), systemy zabezpieczeń, nagłośnieniowe i kongresowe (Bosch Security Systems), a także elektronarzędzia. Grupa Bosch zapewnia też doradztwo i wsparcie techniczne.